Ο Μίκης Θεοδωράκης, (29 Ιουλίου 1925, Χίος, Ελλάδα – 2 Σεπτεμβρίου 2021, Αθήνα), Έλληνας συνθέτης. Σπούδασε στα ωδεία της Αθήνας και του Παρισιού. Διετέλεσε μέλος της Αντίστασης κατά τη διάρκεια του πολέμου, παρέμεινε ενεργός στην πολιτική και υπηρέτησε αρκετές φορές στο ελληνικό κοινοβούλιο. Ως μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, συνελήφθη κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 1967 και αφέθηκε ελεύθερος μόλις το 1970 υπό διεθνή πίεση. Είναι περισσότερο γνωστός εκτός Ελλάδας για τις κινηματογραφικές του μελωδίες, συμπεριλαμβανομένων των ταινιών Zorba the Greek (1964), Z (1969) και State of Siege (1972), αλλά συνέθεσε επίσης μουσική για συναυλίες, συμπεριλαμβανομένων επτά συμφωνιών, τεσσάρων όπερων, μπαλέτων (συμπεριλαμβανομένου του Antigone, 1959) και περισσότερων από 1.000 τραγουδιών. Στην Ελλάδα θεωρείται εθνικός ήρωας.
https://www.britannica.com/biography/Mikis-Theodorakis
Μερικά αποσπάσματα από συνεντεύξεις που αναλύουν το συγκεκριμένο έργο του:
«Το επαναλαμβάνω, μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά έβλεπα καθαρά ότι η μοίρα της Ελλάδας ανάμεσα στα άλλα έθνη ήταν ό, τι και η μοίρα του ποιητή ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους – και βέβαια εννοώ τους ανθρώπους του χρήματος και της εξουσίας. Αυτό ήταν ο πρώτος σπινθήρας, ήταν το πρώτο εύρημα. Και η ανάγκη που ένιωθα για μια δέηση, μου ‘δωσε ένα δεύτερο εύρημα. Να δώσω, δηλαδή, σ’ αυτή τη διαμαρτυρία μου για το άδικο τη μορφή μιας εκκλησιαστικής λειτουργίας. Κι έτσι γεννήθηκε το “Άξιον Εστί”».
https://www.alfavita.gr/koinonia/307890_san-simera-o-mikis-theodorakis-melopoiise-axion-esti
Ίσως να μην έχουν άδικο. Πιστεύω ότι μέσα στο «Άξιον εστί», – εκτός από τη βαρύτητα και την αξία του ίδιου του ποιήματος – συνυπάρχουν αρκετά καλά οι τρεις βασικές πηγές της μουσικής μας: η δημοτική, η βυζαντινή και η λαϊκή, γι’αυτό και έχουμε λαϊκή ορχήστρα, συμφωνική ορχήστρα και χορωδία. Ακόμα, έχουμε τρεις τραγουδιστές: τον λαϊκό, τον ψάλτη κι αυτόν που απαγγέλει. Σ’ όλα αυτά με οδηγούσε, βέβαια, ο λόγος του Ελύτη, αλλά και τα «Πάθη» του Μπαχ ντυμένα με ελληνικά χρώματα. Όσο για την ορχήστρα, προσπάθησα να είμαι όσο πιο ελλειπτικός μπορούσα. Σα να την είχα βράσει και είχα πάρει μονάχα το ζουμί.
Καρπός της γόνιμης και εν πολλοίς ευφορικής περιόδου των αρχών της δεκαετίας του ’60, κατά την οποία το τραύμα του Εμφυλίου υποχωρούσε σταδιακά στο παρελθόν και νέες συλλογικότητες αναζητούσαν ενθουσιωδώς την πολιτιστική τους έκφραση, το έργο του Θεοδωράκη με τον πρωτοφανή προσδιορισμό «λαϊκό ορατόριο», βασισμένο στο ποιητικό έργο ζωής του Οδυσσέα Ελύτη, αποτέλεσε όχι μόνο ένα ορόσημο στη νεοελληνική μουσική και τη σταδιοδρομία του δημιουργού αλλά ταυτόχρονα και μια επαναστατική χειρονομία ώσμωσης ανάμεσα στο αισθητικό και το πολιτικό, τη διανόηση και τον λαό, την τέχνη και τη ζωή.
Γραμμένο μετά από παραίνεση του Ελύτη την περίοδο 1960-61 και σε συνέχεια της τολμηρής στροφής του Θεοδωράκη στη λαϊκή μουσική με τη μελοποίηση του Επιτάφιου του Γιάννη Ρίτσου, το Άξιον Εστί δισκογραφήθηκε και παρουσιάστηκε δημόσια μόλις το 1964 – χρονιά του διεθνούς φαινομένου του Ζορμπά και της εκλογής του συνθέτη ως βουλευτή της ΕΔΑ στη Β΄ Πειραιώς, περιφέρεια του δολοφονημένου Γρηγόρη Λαμπράκη. Η καθυστέρηση οφειλόταν στην αναζήτηση εκ μέρους του συνθέτη της εύθραυστης ισορροπίας που απαιτούσε η αποτολμούμενη σύνθεση του λαϊκότροπου υλικού με την ευρωπαϊκή παράδοση. Την ίδια περίοδο, εξάλλου, ο Θεοδωράκης επιδιδόταν στην προοδευτική και υπομονετική εργασία εξοικείωσης του ανειδίκευτου κοινού με τη συμφωνική αισθητική διά μέσου της δραστηριότητας της Μικρής Ορχήστρας Αθηνών, που ο ίδιος ίδρυσε το 1962.
Το αποτέλεσμα τον δικαίωσε και αναδείχθηκε απροσδόκητα στο εμπορικότερο απ’ όλα τα έργα του. Η επιτυχία όφειλε, αδιαμφισβήτητα, πολλά στο καλλιτεχνικό και συμβολικό βάρος των συντελεστών της πρώτης εκτέλεσης: του ηθοποιού Θόδωρου Δημήτριεφ στο μέρος του βαρύτονου-ψάλτη, του Γρηγόρη Μπιθικώτση-λαϊκού τραγουδιστή και του Μάνου Κατράκη-αναγνώστη. Παράλληλα, η φόρμα του έργου, που διατηρεί τις αναλογίες και την υφολογική τριχοτόμηση του ποιήματος του Ελύτη ανατρέχοντας ταυτόχρονα στα δομικά πρότυπα τόσο των Παθών του Μπαχ όσο και της Ορθόδοξης Θείας Λειτουργίας, το κατατάσσει σε ένα αξιόλογο σώμα ευρωπαϊκών έργων των μέσων του 20ού αιώνα που συνδυάζουν τις νεοκλασικές και θρησκευτικές αναφορές με την επίκαιρη ιδεολογική διαπραγμάτευση, όπως το Ένα παιδί του καιρού μας του Τίππετ και το, εντελώς σύγχρονο, Πολεμικό Ρέκβιεμ του Μπρίττεν. Κιβωτός της «μνήμης του λαού», αλλά και έντεχνο αποτύπωμα μιας εποχής, το Άξιον Εστί παραμένει ένα έργο προκλητικό, ενεργό και ανοιχτό σε νέες, απρόσμενες ερμηνευτικές προσεγγίσεις.
Έλληνας Μουσικοσυνθέτης, Ελληνική Μουσική, Μουσικοσυνθέτης
